Inhoudsopgave
Misbruik maken van afhankelijkheid
Vandaag, 10 december, is de Internationale dag van de Mensenrechten, en tevens de laatste dag van de Orange the World Campagne tegen geweld tegen vrouwen.
Op deze dag gaan we in gesprek met Debbie Weesepoel. Sinds 2021 is zij unithoofd bij Veilig Thuis Zuid-Limburg, en bekleedde daarvoor diverse rollen bij de recherche van de politie. In dit artikel vertelt ze over de kwetsbaarheid van afhankelijkheidsrelaties, de maatschappelijke normen en opvattingen ten aanzien van de rol van de vrouw (en meisjes), en het belang van preventie en een gedegen netwerkaanpak.
Debbie: het triggert mijn onrechtmatigheidsgevoel
Ik onderteken de medestanderspledge en beloof me in te zetten voor de strijd tegen geweld tegen vrouwen en meisjes. Omdat al het geweld waarbij misbruik wordt gemaakt van een persoon die in een afhankelijkheidspositie zit, mijn onrechtmatigheidsgevoel triggert.
Bij vrouwen en meisjes zien we dat geweld in afhankelijkheid het meeste plaatsvindt, zeker op internationaal niveau. Maar het is niet enkel voorbehouden aan deze groep.
Bij de Dienst Regionale Recherche, waar ik werkte als plaatsvervangend sectorhoofd, hadden we veel te maken met harde criminaliteit. Criminelen die elkaar ‘afschieten’ bijvoorbeeld. Dit betreft vooral geweld op zogezegd gelijkwaardig niveau. Voor mij waren het juist andere vormen van geweld, zoals mensenhandel en zeden, die me niet onbewogen lieten. Dat komt vooral doordat de relatie tussen pleger en slachtoffer niet gelijkwaardig is. De slachtoffers – veelal vrouwen – zitten in een ondergeschikte en/of afhankelijke positie, waardoor ze kwetsbaar zijn en het moeilijk kan zijn voor hen om uit situaties van geweld te stappen. Ik heb dan de behoefte om te beschermen, en heb het gevoel in dergelijke zaken van meer toegevoegde waarde te kunnen zijn. Dat stukje afhankelijkheid is voor mij een belangrijke drijfveer.
De rol van vrouwen in de samenleving
Eigenlijk zou ik graag willen dat we op gelijkwaardige voet staan met z’n allen, maar helaas is het nog steeds nodig om als mens en als publieke organisatie meer op te komen voor bepaalde groepen. Hoewel we vergeleken met sommige landen het best goed doen, hebben vrouwen en meisjes in Nederland vaak te maken met (huiselijk) geweld. Wereldwijd krijgt één op de drie vrouwen te maken met geweld, in Nederland is dat zelfs 45 procent van de vrouwen en meisjes. Het is dus nog altijd nodig om een vuist te maken tegen het geweld en op te komen voor hun positie in het gezin en de maatschappij. Lokaal, regionaal, nationaal en internationaal gezien is er nog veel werk aan de winkel. Daarom is het ook goed dat Orange the World een internationale campagne is.
Op een of ander manier zit het nog altijd in onze samenleving dat vrouwen anders bejegend worden dan mannen. Kijk bijvoorbeeld naar de #metoo beweging, of hoe vrouwen – zeker in bepaalde werkomgevingen – nog altijd harder hun best moeten doen om op dezelfde posities te komen als mannen. Of hoe ze benaderd worden op straat of in andere omgevingen. Een ongepaste opmerking waarbij de man denkt dat het onschuldig is, maar de vrouw zich voelt weggezet als minderwaardig. Het gebeurt nog al te vaak.
Traditionele opvattingen
Tegelijkertijd vind ik ook dat we als vrouwen nog te vaak die ondergeschikte positie accepteren of ons ernaar voegen. Een stukje bewustzijn over de dynamiek tussen man en vrouw is nodig. Van jongs af aan wordt er een bepaalde visie en interpretatie gegeven aan onze verhoudingen. Als je dat doortrekt, zie je dat men in veel gezinnen nog altijd gewend is aan een rolverdeling waarbij de vrouw voornamelijk voor de kinderen zorgt en parttime gaat werken, en de focus van de man ligt op zijn carrière. Er zijn bepaalde verwachtingen van wat je als man doet, en wat je als vrouw doet.
Zelf paste ik niet in dat beeld. Zo heb ik heel vaak moeten uitleggen waarom ik fulltime werk terwijl ik ook kinderen heb en mijn man juist parttime is gaan werken. Dan reageren mensen met ‘oh’; nog altijd vol verbazing. Anderzijds kreeg ik te horen dat ik niet 100% voor m’n carrière ging, omdat ik niet bereid was om 60 uur per week te werken in verband met mijn kinderen. Alsof ik het net niet goed genoeg deed om echt carrière te maken, maar teveel werkte om een goede moeder te zijn. ‘Hou je dan wel echt van je kinderen?’. Je merkt dat we vanuit aannames over wat normaal is, niet meer beseffen dat het ook anders kan.
“Hou je dan wel echt van je kinderen?”
Daar zitten veel elementen in waardoor we als vrouwen ook vaker slachtoffer zijn van geweld in afhankelijkheid, of langer in situaties van geweld blijven zitten. Immers, je moet een goede moeder zijn, je zet je kinderen voorop, en je verlaat niet zomaar je vent. Zelfs als er geen kinderen in het spel zijn, heb je als vrouw een ondergeschikte rol en dien jij bijvoorbeeld in seksualiteit maar ook in het huishouden je dienend op te stellen. Er is nog te weinig sprake van echte gelijkwaardigheid.
Preventie: een generatielange aanpak
Kijkende naar het belang van preventie van geweld tegen vrouwen en meisjes – het thema van de Orange the World campagne in Nederland dit jaar – dan gaat dat mijns inziens over het doorbreken van de spiraal van geweld en het doorbreken van de intergenerationele overdracht van geweld.
Bij Veilig Thuis hoor ik vanuit het team regelmatig over gezinnen waarbij de kinderen vanwege situaties van geweld voorheen in beeld waren bij (hulpverlenings)instanties en we nu – jaren later – signalen binnenkrijgen dat ze als ouders nu zelf verwikkeld zijn geraakt in soortgelijke problematiek. Een generatielange aanpak is dus echt nodig op dit onderwerp.
Vanuit Veilig Thuis zijn we relatief kort betrokken bij een gezin en is onze rol beperkt. Om beet te pakken, vast te houden en die lange adem te hebben die zo nodig is voor een effectieve aanpak, hebben we het hele netwerk nodig. Onze belangrijkste rol als centraal advies- en meldpunt is dat wij alle signalen en informatie bijeen brengen om vervolgens in te (laten) zetten op gepaste vervolgstappen. Waar voorheen een enkel signaal werd weggewuifd – zij het een blauwe plek die een huisarts signaleert, of een leraar die opvallend gedrag op school constateert – zorgen we er nu samen voor dat ernstige situaties van geweld niet langer jarenlang onopgemerkt blijven.
Daarnaast signaleren we ook op verschillende plekken indien we kansen zien om de netwerkaanpak te verbeteren, ook waar Veilig Thuis misschien niet allereerst aan zet is. Zo hebben we bijvoorbeeld het belang van de plegeraanpak steeds op verschillende plekken benoemd en aangekaart. We constateerden namelijk dat er relatief veel hulpverlening is voor vrouwen, maar dat er niet of nauwelijks een aanbod bestond voor plegers – in ieder geval buiten het gedwongen kader – terwijl ook daar veel winst te behalen valt in het voorkomen van (escalatie of herhaling van) situaties van geweld tegen vrouwen en meisjes.
Gelijke positie claimen
Het gaat te ver om te stellen: pleger = man, slachtoffer = vrouw. Er is vaak sprake van een dynamiek. Ook mannen kunnen slachtoffer zijn van huiselijk geweld, en vrouwen pleger. Toch is deze campagne er niet voor niets. Vrouwen zitten nog altijd vast in een bepaalde kwetsbare afhankelijkheidspositie, en ook meisjes ervaren deze ongelijkheid. Denk maar aan sexting (het versturen van seksueel getinte berichten, foto’s of filmpjes van jezelf). Als zo’n berichtje van een meisje bewust of onbewust verspreid wordt, bijvoorbeeld onder klasgenoten, wordt ze vaak veroordeeld en aan de spreekwoordelijke schandpaal genageld. Terwijl als het een jongen betreft, er veel minder een probleem van wordt gemaakt.
Ik hoop dat op een dag meisjes en vrouwen niet meer te maken hebben met dergelijke ongelijke behandeling en met geweld. En dat, als zij toch in situaties belanden waarin ze worden achtergesteld, belachelijk gemaakt of onderworpen aan geweld in afhankelijkheid, zij vol kracht kunnen reageren om hun gelijkwaardige positie te claimen. Dat geldt niet alleen voor vrouwen, maar ook voor andere meer kwetsbare personen. Middels deze campagne, middels mijn pledge, beloof ik nogmaals dat ik me hiervoor in zal blijven zetten. Samen maken we het verschil.
Voor meer info over de Orange the World Campagne en de medestanderspledge scan onderstaande QR-code of ga naar https://www.orangetheworld.nl/de-medestander-pledge/
